Słowo sauros nie zawsze jest używane w jednoznacznysposób. Kiedyś posługiwano się nim w odniesieniu dowszystkich kopalnych gadów i płazów żyjących w dawnychokresach geologicznych. Ponieważ tą nazwą określa się takżekrokodyle i jaszczurki żyjące w mezozoiku, można do nich zaliczyć również ich współcześniewystępujących przedstawicieli. Do tej grupy należą występującew karbonie płazy tarczogłowe.

Takim olbrzymim czterometrowym płazembył mastodonzaur.Żył on, tak jak krokodyle, na mokradłach iw jeziorach. Pragady żyły w okresie karbońskim przed ponad 300mln lat. Początkowo były to małe, podobne do jaszczurek drapieżniki.Z biegiem czasu pojawiały się coraz większe gatunki, które odżywiałysię roślinami. Długość ciała największego z nichdochodziła do 3 metrów. Były ociężałe, miały odstające naboki kończyny i grubą skórę.

W okresie węglowym powstały pelikozaury. Miały one długie ogony i mocne kły. Z grzbietusterczały wysokie kostne wyrostki, na których wspierał się"żagiel" skórny. U terapsydów, czyli gadówssakokształtnych, kończyny stopniowo przesuwały się pod tułówumożliwiając nieskrępowane poruszanie się dużym i ciężkimosobnikom. Ze względu na dużą głowę i szablowate zęby największe gatunki przypominały hipopotamy.

Roślinożerny Moschops i drapieżny Anteosaurus o potężnych szczękach, miały ponadtrzy metry długości.

Inne drapieżne gady, zwany cynodontami,wyposażone w zęby np. Cynognathus, pod względem pokroju ciała i budowyszczęk przypominały psy. Ich ciało pokryte było włosami, miałowargi, policzki i gruczoły mleczne, czyli organy typowe dla ssaków.

Przed nastaniem dinozaurów żyli też ich przodkowie naprzykład tekodonty, zwane zębodołowcami, ponieważ miały zębyumieszczone w zębodołach tak jak krokodyle i ssaki. Tekodonty żyły przeważnie w płytkich wodach. Długość ich ciaładochodziła do czterech metrów.

Gady latające, czyli pterozaury, to rząd gadów występujący w tym samym czasie codinozaury. Typową cechą tych gadów były skrzydła. Od boku tułowiaaż do czubka czwartego palca rozciągała się cieńka błona.Trzy krótkie palce były zakończone pazurami i wystawały zeskrzydła. Pierwsze gady latające były wielkości wrony, Późniejpojawiły się większe. Pod koniec kredy żyły największe znich, między innymi Quetzalcoatlus- duży gad wielkości szybowca. Większośćtych gadów polowała na ryby. Latały nisko nad powierzchniąwody schwytając zdobycz zębami. Największe gady nie miały zębówlecz kostny dziób. Mniejsze gatunki odżywiały się owadami, anajwiększy zaś zadawalał się, tak jak dziś sępy, padliną.Większość gadów zamieszkiwała morza i oceany. Ich ciałaprzystosowały się do panujących w nich warunków.

Plakodonty i notozaury przypominały kształtem jaszczurki z wiosłowatymi kończynamii spłaszczonym po bokach ogonem pełniącym funkcję steru. Wydłużonekształty i umiejętność poruszania się wyłącznie za pomocąruchów ogona wykształciły mozozaury. Ichtiozaury miały kształtryby i poruszały się za pomocą krótkich uderzeń płetwyogonowej. Ze względu na ciało przypominające kształtem rybęichtiozaury nie mogły wychodzić na ląd, jak to czyniły innegady i dzisiejsze żółwie morskie. Dlatego ich tiozury były zapewne żyworodne.